Over Myanmar
In de late 9e eeuw vestigden de Bamar zich in Bagan als een van de vele met elkaar concurrerende stadstaten. Pagan – ik weet ook niet waarom het toen Pagan en nu Bagan heet – groeide uit tot een belangrijke staat, veroverde naburige stadstaten en zo ontstond in de 11e eeuw het eerste verenigde rijk in de Irrawaddy vallei: het Pagan koninkrijk. In de 12e en 13e eeuw waren het Pagan rijk en het Khmer rijk de belangrijkste machten in Zuidoost-Azië. De herhaalde Mongoolse invasies eind 13e eeuw brachten het Pagan rijk in 1287 definitief ten val. Een aantal van de Mongoolse strijders, de Shan, bleven achter en vormden hun eigen Shan staten. Hierna volgde 250 jaar van politieke verdeeldheid, waarbij soms rijken of rijkjes ontstonden die later weer instortten. Ondanks dat ontwikkelde de regio zich wel op cultureel gebied en de 16e eeuw wordt wel beschouwd als de culturele gouden eeuw van Birma.
In de 16e eeuw slaagden koning Tabinshwehti van het aanvankelijk niet zo belangrijke Taungoo erin de veel machtigere Hanthawaddy te verslaan. Zijn opvolger Bayinnaung wist het rijk uit te breiden en zo ontstond het allergrootste rijk dat ooit in Zuidoost-Azië bestaan had. Het grote rijk hield niet lang stand en viel in 1599 volledig uit elkaar, maar hergroepeerde zich en in de 17e eeuw ontstond een beter beheersbaar rijk dat Onder en Boven Birma omvatte. Erg stabiel is het rijk nooit geweest en geplaagd door vele oorlogen was het rijk zo verzwakt dat de Britten in drie achtereenvolgende Engels-Birmese oorlogen tussen 1824 en 1885, geheel Birma wisten te veroveren.
De Britse overheersing bracht grote veranderingen op sociaal, economisch, cultureel en administratief gebied. Vanuit India kwamen veel mensen om hier als soldaat, bediende, bouwvakker of handelaar te werken en samen met de Engels-Birmese gemeenschap domineerden ze het leven in Birma. De weerstand tegen de koloniale overheersing was sterk en werd gevoed doordat de Britten geen respect hadden voor de Birmese cultuur. Zo weigerden ze om bij de tempel hun schoenen uit te trekken, wat er toe leidde dat de boeddhistische monniken de voorvechters van de onafhankelijkheid werden. In 1940, voordat Japan officieel aan de Tweede Wereldoorlog meedeed, richtte Aung San het Birmese Onafhankelijkheidsleger op. In maart 1942 viel Japan het land binnen. De Britse overheid werd onder de voet gelopen en toen na zware bombardementen door de geallieerden in 1944, de Japanners in juli 1945 het veld moesten ruimen, was er weinig van het land over. Tijdens de Japanse bezetting sneuvelden tussen de 170.000 en 250.000 burgers.
Na de Tweede Wereldoorlog, in 1947, sloot Aung San tijdens de historische Panglong conferentie met leiders van etnische minderheden het zogenaamde Panglong akkoord voor een onafhankelijk en verenigd Birma. Aung San werd de leider van een soort overgangsregering, maar werd door politieke rivalen in juli van hetzelfde jaar vermoord, samen met een aantal andere leden van het kabinet. Op 4 januari 1948 werd Birma een onafhankelijke republiek met de naam Unie van Birma. De democratisch geregeerde Unie van Birma was weinig stabiel door binnenlandse conflicten over etnische en nationalistische kwesties, economische belangen en politieke stromingen. In 1962 vond een militaire coup plaats en de aldus gevestigde junta onder leiding van generaal Ne Win, hief alle democratische bestuursorganen en -middelen op, inclusief de grondwet, en de militaire junta trok alle politieke en bestuurlijke macht naar zich toe. De productiemiddelen werden genationaliseerd, het economisch beleid gecentraliseerd en alle onafhankelijke berichtgeving werd verboden. Het land gleed af tot een van de meest arme landen ter wereld.
In 1988 leidden de economische misstanden en de onderdrukking door de junta tot massale demonstraties voor democratie, die bekend geworden zijn als de 8888-opstanden. Veiligheidstroepen doodden duizenden demonstranten. De regering stelde de State Law and Order Restoration Council (SLORC) in en schreef krijgsrecht in het land voor. In 1989 veranderde de SLORC de naam van het land naar Unie van Myanmar en schreef voor 1990 vrije verkiezingen uit; de eerste in 30 jaar. De verkiezingen werden met 392 van de 492 zetels overtuigend gewonnen door de National League for Democracy (NLD), de partij van Aung San Suu Kyi, dochter van de vermoorde generaal Aung San. De junta weigerde echter deze uitslag te erkennen en bleef aan de macht. Na de verkiezingen werden veel leden van de NLD gevangen gezet en Aung San Suu Kyi heeft twintig jaar lang huisarrest gehad. In 1991 kreeg zij de Nobelprijs voor de Vrede toegekend. Op 13 november 2010 werd haar huisarrest opgeheven. Ondanks het machtsvertoon van de centrale overheid bestond (en bestaat er nog steeds) verzet. In de grensgebieden met Thailand voeren lokale etnische groepen al jaren een guerrillaoorlog met het Birmese leger.
Eind september 2007 kwam een geweldloze protestbeweging van een groeiend aantal boeddhistische monniken op gang voor meer democratie. Steeds meer burgers voegden zich bij hen. Ze flankeerden de monniken om zo niet alleen hun oproep te ondersteunen maar ze ook lijfelijk te beschermen. Dit plaatste de regering voor een groot dilemma. Monniken hebben een hoge, bijna heilige status en groot gezag waar het morele waarden betreft. Zonder ingrijpen zou hun actie tot grote, wellicht onbeheersbare onlusten in het gehele land kunnen leiden. Het – gewelddadig – neerslaan van de beweging zou tot hetzelfde kunnen leiden. In het voeren van overleg, dat tot compromissen zou kunnen leiden, had de overheid zich nooit bekwaamd. Op 26 september greep het leger in, toen de protesterende menigte probeerde de Sule Pagode in Yangon te bereiken. Er vielen enkele doden en zo'n 200 monniken en burgers werden opgepakt. Op 27 september bestormden veiligheidstroepen 's nachts twee kloosters en opnieuw werden rond de 200 monniken gearresteerd. Op 1 oktober kwamen berichten naar buiten over duizenden doden en massale executies door het leger. Gevluchte overgelopen officieren claimden dat veel monniken in de jungle waren geëxecuteerd. Op 5 oktober werd verklaard dat er 200 gevangenen waren vrijgelaten en de Myanmarese ambassadeur bij de VN meldde de Veiligheidsraad dat er meer vrijlatingen zouden volgen. Zijn verklaring had mogelijk als doel een interventie van de Veiligheidsraad te voorkomen.
In 2008 werd een constitutie referendum gehouden en in 2010 werden, onder de nieuwe grondwet verkiezingen gehouden. De door de militairen gesteunde Union Solidarity and Development Party claimde de overwinning met 80% van de stemmen, maar de meerderheid van de officiële waarnemers bestempelde de verkiezingen als frauduleus. Op 31 januari 2011 trad een nieuwe grondwet in werking, die formeel een einde maakte aan het militaire bestuur. De eerste bijeenkomst van het nieuw opgerichte parlement vond plaats en Thein Sein werd verkozen tot president van Myanmar, het eerste civiele staatshoofd van Myanmar in bijna 50 jaar. Waarnemers hebben opgemerkt dat veel leden van het parlement alsmede de nieuwe president ex-militairen zijn die voor de verkiezingen ontslag hebben genomen bij het leger om plaats te kunnen nemen in de 'civiele' regering. De internationale gemeenschap betwijfelt dan ook de impact van de staatkundige veranderingen. Toch zijn er rond en na de bestuurswisseling ontwikkelingen in gang gezet die lijken te duiden op meer burger- en politieke rechten. In november 2010 werd Aung San Suu Kyi vrijgelaten, verschillende politieke gevangenen kregen amnestie vanaf 2011 en in januari 2012 kwam het tot een wapenstilstand tussen de Birmese regering en de KNU, een rebellengroep van het Karen-volk. Gebeurtenissen als deze worden met voorzichtig optimisme begroet. De Europese Unie schortte de meeste sancties tegen Myanmar een jaar op om de democratische hervormingen in Myanmar te stimuleren. Het wapenembargo bleef wel van kracht.
Ondanks de verbeteringen is de situatie nog verre van ideaal. Myanmar is bijvoorbeeld een van de grootste opium producenten in de wereld en goed voor 25% van de wereldproductie. Daarnaast produceert het in grote hoeveelheden veel andere illegale drugs waaronder amfetaminen. Onder grote internationale druk is de opium productie in 2002 officieel in de ban gedaan, waardoor de papaverboeren brodeloos zijn geworden. Opium en LSD wordt echter nog steeds in grote hoeveelheden verkocht aan Thaise en Chinese handelaren die ze in Azië en Europa op de markt brengen. De regering ontkent dit, maar geeft wel toe problemen te hebben met smokkelaars van deze producten.
Myanmar is een groot land met een oppervlakte van 680.000 km2, ongeveer 16 keer zo groot als Nederland. Met zijn bevolking van 53 miljoen mensen, is het land dus niet erg dicht bevolkt. In het noorden vormt het Hengduangebergte (een oostelijke uitloper van de Himalaya) de grens met China. Khakabo Razo in de provincie Kachin is met zijn 5881 m de hoogste berg van het land. De Irrawaddy (of Ayeyarwaddy) rivier is de langste rivier en komt na een reis van 2170 km door Myanmar uit in de Golf van Martaban. De meeste bewoners van Myanmar leven in de vruchtbare vallei van de rivier. Myanmars trage economische ontwikkeling heeft ervoor gezorgd dat de natuur relatief onaangetast bleef en ecosystemen bewaard bleven. Ongeveer 50% van het land wordt bedekt door bossen. Aan de kust is er een mangrove-begroeiing. In de hoger gelegen gebieden zijn er bossen van eiken- en dennenbomen. In het centrum van het land ligt een relatief droog gebied waar de begroeiing bestaat uit struiken, grassen en cactussen. De economische ontwikkelingen in Myanmar hebben ook hun weerslag op de natuur. Daarnaast heeft de regering en militaire organisatie weinig oog voor natuurbehoud. De nieuwe bosbouwwet die sinds 1995 geldt, vormt een serieuze bedreiging door afname van het bosgebied en aantasting van de leefomgeving van planten en dieren. Tijger, beer en olifant komen hier nog op sommige plaatsen in het wild voor en Myanmar kan zich laten voorstaan op 800 vogelsoorten.