Tweede rondzendbrief Baltische Staten, Rusland, Mongolië 2010

[verzonden 2-7-2010 vanuit Saaremaa, Estland]

Trakai

De vorige brief ben ik geëindigd in Vilnius, we gaan nu bijna vertrekken uit Riga en er is alweer heel wat te vertellen. Vanuit Vilnius maken we een uitstapje naar Trakai, een eilandkasteel 25 km buiten Vilnius. Trakai is een van de oudste verdedigingsforten tegen de expansiedrift van de Teutoonse ridders. Het is in de 15e eeuw middenin het Galvé-meer gebouwd. In de 16e eeuw raakte het kasteel meer en meer in onbruik en in de oorlog met Rusland halverwege de 17e eeuw is het kasteel door de Russen met de grond gelijk gemaakt. Pas in de 20e eeuw is het idee ontstaan om het kasteel in zijn oude luister te herstellen als nationaal symbool van Litouwen.
Het kasteel ziet er prachtig uit met een poort, een ommuurde binnenplaats en torens, echt een kasteel zoals een kasteel eruit hoort te zien. In de zalen van het kasteel is nu een museum dat de geschiedenis van het kasteel en de bevolking vertelt. Dat het kasteel echt een van de attracties van Litouwen is, blijkt wel uit het feit dat de toeristen met busladingen tegelijk aangevoerd worden.

Midzomerfeest en Kernavé

Houtblok werpen bij midzomerfeest.

Tweede excursiepunt is Kernavé, een archeologische bezienswaardigheid opgenomen op de werelderfgoedlijst. Onderweg naar Kernavé komen we langs een vervallen huis waar een grote groep mensen bezig is met iets. Omdat we nieuwsgierig worden, rijden we er even naar toe. Het blijkt dat het hele dorp verzameld is voor het midzomerfeest (het is 24 juni), een feestdag in alle Baltische Staten. De dorpsbewoners houden een wedstrijd boomstam gooien en om beurten proberen mannen (soms gooien vrouwen ook) een zware boomstam zo ver mogelijk weg te gooien. We worden hartelijk onthaald en krijgen ook van de eigengebakken koek en andere hapjes. Straks gaan ze barbecueën en we worden van harte uitgenodigd om mee te eten. Dat is niet de bedoeling. We willen alleen maar even meekijken bij zo'n ongedwongen dorpsfeest en meer niet. We krijgen ook meteen drank aangeboden. Ik zeg dat ik helemaal geen alcohol drink, de chauffeurs moeten nog rijden en zo slaan we allemaal de goedbedoeld sterke drank af. Dat de sterke drank onderdeel van de feestvreugde is, is aan een paar feestgangers nu al goed te merken. Als we weer verder gaan worden we door iedereen uitgezwaaid.

We gaan weer verder op zoek naar Kernavé wat nog helemaal niet meevalt, omdat er niets aangegeven staat. Na flink wat ronddwalen blijkt dat we vlak achter de kerk in het dorp moeten zijn. Daar liggen vijf afgeplatte heuvels die strategisch over de rivier uitkijken. Op de heuvels hebben de oudste forten van Litouwen daterend uit de eerste eeuw voor Chr. gestaan. Ook in de 13e eeuw hebben op de heuvels forten gestaan. Nadat die in de 14e eeuw door de Teutoonse ridders herhaaldelijk verwoest waren, is de plek verlaten. Het bijbehorende museum is gesloten. Dat wordt al vijf jaar lang verbouwd.

Ongelukkige val in Aukstaitija NP

De volgende dag verlaten we Vilnius om via een mooi natuurpark, Aukstaitija NP, naar Letland te gaan. Het is een prachtig park vol met meren, heel rustig en onbedorven. Hier en daar zien we wat mensen en we zien veel kano's op het water, maar het grote toerisme is hier gelukkig nog niet doorgedrongen. We stoppen eerst bij een watermolen die we beneden aan een heel smal weggetje vinden. Daarna gaan we op zoek naar de dikke eik en de medicinale bron. Een houten wegwijzer wijst naar iets dat we gemakkelijk kunnen interpreteren als verwijzing naar een bron, temeer daar we mensen met volle waterflessen van het paadje af zien komen. Het paadje omhoog loopt over een houten vlonder die door de aanslag van groene alg en vocht spekglad is. Bovenaan is een put met deksel waarin je de bron kan zien borrelen. W. loopt als eerste terug, omdat hij niet gerust is op de geparkeerde auto met alle bagage. En dan gebeurt het: W. loopt te gehaast over het spekgladde paadje naar beneden en gaat met een harde smak onderuit. We proberen hem te helpen met opstaan maar op zijn rechterbeen kan hij niet meer steunen. Ondersteund door M. en S. komt W. met veel moeite beneden, het laatste stukje steeds uitrustend op een klapstoeltje. M. rijdt de bus zo dichtbij mogelijk en W. hijst zich in de bus. Hij heeft inmiddels al geconstateerd dat er niets gebroken is en dat het niet zijn knie is, maar waarschijnlijk hebben de spieren een stevige klap gehad van de val. Aan de dikke eik denkt niemand meer.

Heuvel van de kruizen

Heuvel van de kruizen.

We verlaten het park en gaan beginnen aan de nog lange rit naar Riga. Vlak voorbij Siaulliai, een stukje voor de grens met Letland is de heuvel van de kruizen. Die is eigenlijk niet te beschrijven. Het is een lage heuvel met aan de voet een groot parkeerterrein met souvenirwinkeltje. Een paadje leidt naar de heuvel. De hele heuvel is van top tot teen bedekt met kruizen die bezoekers er achter laten. Er moeten tientallen duizenden kruizen staan in alle soorten en maten. Veel zijn van hout, vaak direct afkomstig van de souvenirwinkel. Aan grote kruizen hangen bosjes kleinere kruisjes, overal op de grond liggen kruisjes die ergens vanaf gevallen zijn. Er zijn metalen kruizen, kruizen van steen en grote bewerkte kruizen. Zo ver als je kan kijken staan, hangen en liggen kruizen. Als je ooit Litouwen bezoekt, moet je ook langs deze berg. De oorsprong van het gebruik is niet helemaal verklaard. Waarschijnlijk was het al in de jaren voor Chr een offerplaats. Gedurende de opstanden in de 19e eeuw werd de heuvel in ere hersteld en werden er kruizen geplaatst ter nagedachtenis van de gevallenen. Omdat het Tsaristisch regime vast zo'n uiting van nationalisme niet konden waarderen, was het handig om de kruizen niet in de stad maar op een neutrale heuvel buiten de stad te plaatsen. In de vijftiger jaren van de vorige eeuw werd het een symbool van patriottisme en werden kruizen geplaatst voor de mensen die onder Stalin gedeporteerd werden naar Siberië. Ondanks dat de Sovjets de berg een aantal malen met de bulldozer platgewalst hebben, is de berg steeds weer in ere hersteld. Sinds het bezoek van de paus aan de berg en de bouw van een Franciscanen klooster is de berg een ongekend populaire bedevaartsplaats.

Letland: Riga

Vanaf de berg van de kruizen rijden we naar de grens die we zonder te stoppen kunnen passeren. We rijden van EU-land naar EU-land. De eerste indruk van Letland is dat het allemaal wat troostelozer en armoediger is dan Litouwen. De houten huisjes zijn vrijwel verdwenen, daarvoor in de plaats zien we stenen huisjes. Ook Riga geeft bij binnenkomst die indruk: kapotte stoepen, onverzorgde grasperken, kale stukken en troosteloze flats. Het landschap blijft wel hetzelfde: licht glooiend met voornamelijk landbouwgrond en bos. Ook op het laatste stuk in Litouwen zagen we veel landbouw. Het is voornamelijk graan en koolzaad, maar ook af en toe kool of aardappelen. De wegen zijn overal een stuk rustiger dan bij ons. Dat wil niet zeggen dat mensen hier niet gevaarlijk doen. Een stel motorrijders gaat met een noodgang aan beide kanten langs ons busje. Als ze voor ons rijden gaat een van de motorrijders op het zadel staan met zijn handen los van het stuur. Daar moet een flinke hoeveelheid alcohol in zitten.

Bij het hotel blijkt dat W. echt niet meer op zijn been kan staan. Om de ingang te bereiken moet je ook nog een stukje over ongelijke, bobbelige keien wat het niet makkelijker maakt. W. is een grote stevige vent die je niet zomaar even optilt en binnen zet. Goede raad is duur. Hoe krijgen we W. binnen? Met vereende krachten en met veel pauzes tussendoor op het klapstoeltje schuifelt W. tussen M. en Rik in centimeter voor centimeter tot aan de stoep. Vanaf daar kan W. verder op een bureaustoel die via een versnelde procedure aangenomen is als rolstoel. M. en Rik sturen W. door de hal naar de lift en zo door de gang naar zijn kamer. W. is erg opgelucht als hij eindelijk op bed ligt. Met W. en alle bagage op de kamer en de auto geparkeerd, schuiven we om kwart over negen aan voor het diner. Betalen kunnen we niet want we hebben nog geen lat in ons bezit. Gelukkig mogen we ook in euro's betalen.

Eerste dag Riga

De volgende morgen is W.'s been nog niet veel beter en vanaf de balie bellen ze een ambulance, zodat het ambulancepersoneel kan kijken wat er aan de hand is. Twee stevige Russische vrouwelijke verpleegkundigen kijken met deskundige blik naar het been en tapen het in. Ze verwachten dat het met een paar dagen weer beter zal gaan en willen W. eigenlijk mee naar het ziekenhuis voor foto's, maar dat ziet W. niet zitten. In alle consternatie vergeten we bijna dat er vandaag ook nog een feestje is: S. is vandaag jarig. We vieren haar verjaardag met een mooie fles wijn op W.'s kamer.

House of the Blackheads, Riga.

De rest van de dag splitsten we ons op om de stad in te gaan, behalve W., die heeft huisarrest. Riga heeft een mooi oud centrum en we stellen onze eerste indruk van gisteren volledig bij: Riga is een prachtige en aangename stad. Ik zal jullie niet vermoeien met alle bezienswaardigheden die we langsgaan, maar moet wel even vertellen van de gildehuizen. In Riga staan het Grote en Kleine Gildehuis, twee neogotische gebouwen, die in vervlogen dagen het centrum van activiteit in de Hanzestad Riga vormden. In de 14e eeuw stichtten de hoge handelslui het Grote Gildehuis om zich te onderscheiden van de winkeliers en ambachtslieden, die daarop het Kleine Gildehuis stichtten. De Gildehuizen waren typisch Duitse instituten. De Letlanders waren vissers en bootsmannen, gildes met aanmerkelijk minder aanzien. Tegenover de gildehuizen staat het laat-art-nouveau huis, bekend als de Zwarte Kat. Op elk van de twee torentjes van het prachtige huis staat een zwarte kat. Het verhaal wil dat het huis gebouwd is door een rijke zakenman die geroyeerd was door het Grote Gilde. Hij heeft toen het huis laten bouwen inclusief de katten op de torentjes. Die wezen nadrukkelijk met hun achterwerk naar het Gildehuis. Dat heeft daarop een proces aangespannen en gewonnen en sinds die tijd staan de katten met hun voorkant richting Gildehuis.

Riga heeft niet alleen mooie gebouwen, prachtige art-nouveau huizen en indrukwekkende kerken, Riga heeft ook bijzondere mensen. Op een van de pleintjes zien we een vrouw van een jaar of 75, gekleed in een witte rok, een rood jasje, rode schoenen, rode handschoenen en een wit hoedje. Op de popmuziek uit haar kleine transistor radiootje doet ze kokette danspasjes, drie de ene kant op, drie de andere kant op. Daarbij zwaait ze bevallig met haar rood gehandschoende handen. Ik weet niet of ze er veel mee verdient, maar dat ze zelf plezier heeft in haar werk is meer dan duidelijk. We zien meer mooie figuren.
's Avonds gaan we met z'n vieren (W. heeft kamerarrest) uit eten. Op ons terras zit een oudere dame met een enorm grote bril en een kleurige terrasdeken om, te genieten van een groot glas bier. Ze heeft een fototoestel bij zich dat ongeveer net zo oud is als zijzelf, waarschijnlijk zonder rolletje. Voortdurend staat ze op, maakt ergens een praatje en wil van iedereen foto's maken. Haar dikke bruine hondje hobbelt elke keer gezellig achter haar aan. Als de muziek begint te spelen, is ze helemaal in haar element. Ze gaat er helemaal in op en na elk nummer is zij de enige die applaudisseert.

Tweede dag Riga

Ook de tweede dag is er meer dan genoeg te doen in Riga. Wij gaan met de bus naar het Openlucht museum aan de rand van de stad. Het museum ligt midden in het bos en er is zoveel te zien dat je er zeker een dag voor uit zou moeten trekken. In het begin lijkt het nog een beetje op Arnhem met een schuur met oude wagens en sleeën, maar al snel komen we bij vissershutten, rookhokken en voorraadschuren met twee etages en een molen met zes wieken, die ze echt niet in Arnhem hebben. Sommige huisjes zijn open en daar is iemand in traditionele klederdracht aan het werk. De leukste voor mij is de houtdraaier, die al 50 jaar houtdraaier is en al 20 jaar in het park werkt. Hij heeft heel leuke houten speeltjes waar ik onmiddellijk voor zwicht. Wat we verder nog doen: de buurt met de jugendstil huizen, stuk voor stuk juweeltjes en goed onderhouden, een rondvaart, een concertje en dan is de koek echt op. We kunnen iedereen die een leuke stedentrip wil maken Riga aanraden!

Gauja Park en Turaida

Na twee volle dagen Riga is het weer tijd om verder te gaan. W. is (met hulp) naar de eetzaal gekomen. Vergeleken met onze aankomst gaat het echt een stuk beter, maar W. kan nog steeds niet echt goed op zijn been staan. Als we de stad uitrijden krijgt W. nog een Japanse stadsrondrit (kijken vanuit de auto).
Vandaag staat het Gauja park op het programma. Een prachtig natuurpark met bos zo ver als je kan kijken, moerasgebieden, natte stukken bos, meertjes, steile kloven en meer moois. In het park ligt ook het Turaida kasteel, een kasteel met een enorm groot park. In het park is naast het kasteel een lief, klein houten kerkje en een museum dat erg kitscherig overkomt. De spullen liggen uitgestald op dikke houten planken die van zuiver plastic zijn en die indruk wekt het hele museum. Het echte kasteel is wel erg leuk, al is ook dat hier en daar een beetje opzichtig gerestaureerd. Er staat nog een oude toren met een heel lange wenteltrap die in de dikke muur van de toren verborgen zit. Je kan helemaal naar boven klimmen en ziet dan alleen maar bos, zover het oog reikt. Dit kasteel, dat in 1214 is gebouwd, is nu eens niet door vijandelijke legers verwoest, maar verloren gegaan doordat de bliksem is ingeslagen in de opslagplaats van het kruit. Op het terrein van het kasteel ligt ook een schone jonkvrouw begraven, die vanwege haar schoonheid de Roos van Turaida genoemd wordt. Eigenlijk had ze erge pech dat ze zo mooi was. Ze was al verloofd met een dappere ridder, toen een boze schurk haar ontvoerde naar een grot. Omdat zij haar dappere ridder niet ontrouw wilde zijn bedacht ze een list. Ze gaf de schurk haar rode sjaal cadeau en maakte hem wijs dat die sjaal iedereen onschendbaar maakte. Ze kreeg hem zover dat hij dat op haar keel uitprobeerde. Helaas was het een gewoon rood sjaaltje en stierf onze dappere Roos. Beetje dom dat ze het de schurk niet op zichzelf heeft uit laten proberen, maar goed, zo gaat dat met mooie meisjes.

Lignate, Cesis, Parnu

Via een prachtig houten pontje waar precies een grote auto op past, bereiken we Lignate waar we de Lignate nature trail doen. Dat klinkt heel spannend, maar het is een pad door een deel van het park waar hier en daar de lokale dieren in een hok zitten. Een soort Beekse Bergen dus, maar dan volstrekt anders. Het is eigenlijk een voortzetting van het park met drie parkeerplaatsen. Bij de eerste parkeerplaats zit onder andere de beer. De beer moet wel heel gevaarlijk zijn, want de kooi heeft ontzettend dikke ijzeren tralies en daarvoor nog twee lagen stroomdraad. De tralies zijn heel hoog en naar binnen gebogen. Daar kan geen beer uit ontsnappen. De hokken van de beesten zijn zo groot dat we niet meer zien dat wat konijnen en twee hertjes.
Bij het laatste veld zitten de eland, de wisent en de wolf. Ook die zien we geen van drieën. M. hoort wel iets, maar S. is er van overtuigd dat hij de motorzaag verderop gehoord heeft. Als we weer terug zijn bij bus zegt W. dat hij een soort gegrom heeft gehoord en of dat soms een eland was. Nog geen seconde later roept hij: 'Nou kijk dan, ik zie hem toch lopen!' en inderdaad we zien een grote eland in de wei lopen. 's Avonds bij het eten biechten de schurken op dat M. W. ingefluisterd had dat hij ons wijs moest maken dat hij een eland gehoord had. W. had helemaal niets gehoord. Ze beweren dat de eland niet in het complot zat, maar dat geloven we nu ook niet meer.

We stoppen voor de nacht in Cesis, een ontzettend aardig plaatsje met alweer een kasteelruïne en een ontzettend blauw orthodox kerkje met donkerblauwe koepels. De verzorgster van de kerk ratelt honderduit over de kerk. Beetje jammer dat ze alleen Russisch spreekt. Dat wij er niet meer van begrijpen dan dat de Rusland Bank het herstel van het schilderwerk betaalt en dat er ook iets met haar moeder is, deert haar volstrekt niet.
Vanuit Cesis doen we nog een aantal bezienswaardigheden in het park. Daarna rijden we richting kust. Vandaag gaan we de grens Letland – Estland over. Ons Letlandse geld moeten we dus weer omwisselen naar Estlandse kronen. Vlak voor de grens leggen we alle muntjes bij elkaar en dat blijkt nog precies genoeg te zijn voor koffie met honingcake. Ook Letland vinden we een prachtig land: Grotendeels vlak met hier en daar wat heuvels. Een van de meest opvallende dingen is de rust, de ruimte en het landelijke. Verder zullen we bij de Baltische staten voor altijd aan ooievaars denken. Overal zie je nesten van ooievaars. De grens met Estland (opnieuw van EU naar EU land) stelt opnieuw niets voor. Het landschap na de grens verandert niet erg, maar op een of andere manier maakt Estland meteen een modernere indruk. De ooievaars en de uitgestrekte landbouwpercelen blijven. Daarnaast zijn er grote stukken naaldbos die doorlopen tot aan zee. We blijven langs de kust rijden en op zeker moment veranderen de bossen die aan zee doorlopen in grote weilanden die soms vochtig zijn. We rijden tot aan Parnu, een kustplaatsje dat we nog snel even gaan bekijken. Het stadje is zeker de moeite waard: er staan prachtige houten huizen en er is een breed en schoon strand met handige omkleedhokjes, volleybalnetten en veel speeltoestellen voor kinderen.

Twee dingen moet ik jullie nog melden. Estland is inderdaad een modern land. Zeker op het gebied van internet. Op meerdere plaatsen zien we pleintjes waar een bordje hangt met 'Wifi-zone'. Ook in hotels kan je vaak van het netwerk gebruik maken. Tweede is dat de dagen ondertussen ontzettend lang zijn. Ik bedoel niet dat we vreselijk veel doen op een dag (wat eigenlijk ook wel waar is), maar dat het 's morgens al heel vroeg licht is en 's nachts niet helemaal donker wordt. We schrikken 's morgens om kwart voor vijf wakker omdat de zon fel in de kamer schijnt en we zeker denken te weten dat we ons verslapen hebben.

Einde reis voor W.

Inmiddels zijn we op Saaremaa en ik ga even van mijn chronologische verhaal afwijken. W.'s been wil nog niet echt veel beter worden. De eerste twee dagen werd het snel beter en dunner en dachten we allemaal dat het wel snel beter zou worden. Inmiddels zijn we een kleine week verder en er zit eigenlijk totaal geen vooruitgang in. Bij het Turaida kasteel hebben we een stevige souvenirs-wandelstok voor W. op de kop kunnen tikken. Daar steunt hij nu op, maar omdat de stok geen rubberdop heeft, is hij ongeschikt voor gladde vloeren. W. kan een beetje schuifelen en kan overdag als we stoppen niet mee om te bekijken wat er te zien is. Daarom is W. vandaag naar het ziekenhuis gegaan om foto's te laten maken. Zelf had hij al besloten dat hij terug zou gaan. Voor iedereen, maar vooral voor W. heel erg jammer. Het ziekenhuis is het met hem eens en schrijft een kijkoperatie in Nederland voor. Na overleg met de hulpdienst van de verzekering heeft W. nu geregeld dat hij zaterdag vanuit Tallin (hoofdstad Estland) weer terugvliegt naar Nederland. We hopen dat hij snel genoeg herstelt om later weer in te vliegen en dan weer verder mee te reizen. Heel jammer, maar we zien allemaal wel in dat je op deze manier niet meer voor je plezier reist.

Ik ga voor nu afsluiten. Ik weet dat de brief weer erg lang geworden is, maar ik heb altijd zoveel te vertellen. Als jullie hem te lang vinden, lees je hem gewoon maar niet. Vind ik echt niet erg.