Veertiende rondzendbrief Peking - St Petersburg 2007

[verzonden op 23-9-2007 vanuit Moskou]

We zitten nu in Suzdal, waar ik alvast een stukje van de mail ga schrijven. We zijn hier twee dagen en vandaag regent het al bijna de hele dag. Omdat het nu hard regent, gebruiken we de tijd nuttig om alvast een stukje mail te schrijven. Straks is het vast weer droger. De volgende keer maken we de mail dan af en sturen hem op.

Samara (vervolg)

Ik had jullie verteld over de eerste dag in Samara, maar ben nog niet klaar met Samara. De tweede dag gaan we namelijk met de hele groep naar de Stalin bunker. De Stalin bunker is in 1942 in negen maanden tijd gebouwd. Het is een gigantisch ondergronds complex met eerst vijf ondergrondse etages, met een verbindingsgang naar een ander ondergronds complex. Van daaraf ga je nog veel dieper, tot je op 11 etages onder de grond uiteindelijk helemaal beneden bent. Vanwege de bedreiging van Moskou is Samara toen de tweede hoofdstad van Rusland geworden. Heel de partijtop en alle ambassades zijn naar Samara verhuisd, waarbij de partijtop in de bunker zat. We mogen alles zien en fotograferen. We zien de kamer van Stalin die helemaal volgens zijn Moskouse kamer is nagebouwd. Zelfs inclusief de deuren die daar waren naar andere vertrekken. Omdat hier de ruimte beperkt is, zijn er gewoon loze deuren in de kamer gezet. Ook de grote vergaderkamer 11 verdiepingen ondergronds is intact. Er hangt een enorme en gedetailleerde landkaart met daarop de troepenbewegingen. Vanaf de andere wand kijken de portretten van Marx, Engels en Lenin toe of alles goed gaat. Zo komt een stuk geschiedenis tot leven.

Kazan

In een lange en regenachtige dag rijden we van Samara naar Kazan. Pas om 10 uur 's avonds arriveren we in het hotel, en dat terwijl ook nog de klok een uur is teruggezet. In een paar dagen tijd zijn we van de 38 graden overdag gedaald naar zo'n 11-17 graden met zware bewolking en regen en vaak ook een gure wind. Gelukkig is de meeste regen op de rijdagen gevallen.
Kazan ligt net als Samara aan de Wolga en daarnaast nog aan de Kazanka rivier. Kazan is de hoofdstad van de (autonome) republiek Tatarstan, het rijk van de nomadische Turken. De Ta(r)taarse invloeden en het nationalisme zijn hier sterk: alle opschriften zijn tweetalig, Russisch en Tartaars.
Historisch hoogtepunt van de stad is het Kremlin, sinds 2000 op de Werelderfgoedlijst. Het Kremlin is een fort met daarbinnen het presidentiële paleis, regeringsgebouwen, een moskee, een Orthodoxe kerk en de Syuyumbike toren. Het oorspronkelijke fort met de witte stenen torens met houten daken stamt uit de 16e-17e eeuw. Alles is in 2005 volledig gerestaureerd ter ere van het duizendjarig bestaan van de stad.
Bij de Syuyumbike toren hoort een droevig verhaal over een prinses. Prinses Syuyumbike had al drie huwelijken met Khans achter de rug toen Iwan de Verschrikkelijke rond 1550 langskwam. Ook hij wilde met haar trouwen, maar zij moest niets van Iwan hebben. Omdat Iwan (niet voor niets de Verschrikkelijke) dreigde de stad te verwoesten als ze niet met hem trouwde, verzon ze een list. Als Iwan binnen een week een toren kon bouwen die hoger was dan de hoogste moskee van de stad, zou ze toestemmen. Jammer genoeg voor Syuyumbike kon Iwan dat en de arme prinses wist niets beters te verzinnen dan van de hoge toren te springen. Iwan verwoestte daarop de stad en de Kul Shariff moskee in het Kremlin en liet naar Moskous voorbeeld een prachtige kathedraal bouwen. De Kul Shariff moskee is later prachtig herbouwd en wedijvert in hoogte met de toren van de prinses.

Trappenhuis in bibliotheek Lenin Universiteit.

Een ander prachtig gebouw is de bibliotheek van de Lenin Universiteit met een Jugendstil buitenkant en een prachtig interieur van donker hout, glazen deuren met Japanse voorstellingen en een studiezaal in de vorm van een grot.

Nizjni Novgorod

In opnieuw een regenachtige dag rijden we de 450 km van Kazan naar Nizjni Novgorod. Ook Nizjni Novgorod ligt aan twee rivieren: de Wolga en de Oka rivier. Ons hotel kijkt uit over de Wolga, maar 's morgens kunnen we die niet zien vanwege de dichte mist. Later klaart het op en hebben we aangenaam en droog weer. Ook Nizjni Novgorod heeft een kremlin, maar een heel ander dan Kazan. De stad loopt binnen het kremlin gewoon door en er zijn wel 16 rode kremlintorens, zowel hoog op de helling als diep beneden bij de rivier. Met de bus gaan we naar het Sacharov-museum. Sacharov, kernfysicus, Nobelprijswinnaar en mensenrechtenactivist is in 1980 verbannen naar Gorki, zoals Nizjni Novgorod in de Sovjet tijd heette. In de flat waar hij en Elena Bonner (zijn vrouw) toen gewoond hebben, is nu een museum.
Het museum is nauwelijks te vinden, omdat het flatgebouw afgesloten is en je alleen naar binnen kan als er toevallig iemand naar binnen of naar buiten moet. Ben je eenmaal in de flat dan zit er nog een metalen deur voor het museum. Ook die is op slot, terwijl het museum al een half uur open hoort te zijn. Als we nog wat besluiteloos staan te dralen, komt er een dame aan die het museum van slot doet en dan mogen we naar binnen.

Huiskamer Sacharov.

Het museum brengt verontrustende krantenberichten uit een voor ons recent verleden tot een verschrikkelijke werkelijkheid. Op zich is met de flat niets mis, maar stel je hun dagelijks leven voor:
- alle kamers (inclusief Wc en badkamer) worden afgeluisterd
- je mag alleen op straat met politie om je heen, zodat je met niemand kan praten
- je mag (de van de buitenwereld hermetisch afgesloten) stad niet uit - je hebt geen telefoon in huis en mag geen bezoek ontvangen
- als je naar het theater gaat, zitten de vijf rijen om je heen vol met politie
- je huis wordt vol continu bewaakt door de KGB vanaf vier verschillende punten.
Ook de gedwongen voeding nadat Sacharov in hongerstaking is gegaan, bezorgt je koude rillingen. Het is echt net zo erg als met de ganzen voor de ganzenleverpaté.

Wat ons opvalt, is dat er nu vrijuit en open kritiek is op wat er toen gebeurde en dat de feiten echt open en bloot getoond worden. Zo is er een overzicht van de aan Sacharov gestuurde en de door hem ontvangen brieven: maar EEN brief is door de KGB naar Sacharov doorgegeven. Op een foto zien we Sacharov met een tas. In die tas zaten alle belangrijke papieren. Die nam hij altijd mee als hij de deur uitging, omdat de KGB de flat doorzocht. Ook dat mocht niet baten. Op een dag tikte iemand op de ruit naar het leek om iets te vragen. Hij werd echter bedwelmd met gas en toen hij bijkwam was de tas verdwenen.

Het tweede museum dat we aandoen is het Gorki huis. De schrijver Gorki (eind 19e eeuw) heeft daar na het overlijden van zijn vader als drie-jarig jongetje een half jaar gewoond. Ook dit was geen vrolijk bestaan. Hij woonde bij opa en oma. Opa was een gevreesd man die altijd slaande ruzie met zijn zonen had die er ook woonden. Verder ranselde opa op zaterdag het 3-jarige schrijvertje af. Een van de zonen sloeg zijn vrouw dood en een stiefzoon kwam om toen het grote kruis voor haar graf op zijn hoofd viel. Gorki sliep op een houten bedje aan het hoofdeinde van grootmoeders bed. We hopen voor de kleine jongen dat oma nog wel een beetje lief voor hem was.

Vladimir en Suzdal

Vanaf Nizjni Novgorod rijden we via Vladimir naar Suzdal. Beide steden horen bij de zogenaamde 'Gouden Ring van Moskou'. Historische juweeltjes in de buurt van Moskou. In Vladimir stoppen we voor een paar uur. Daarom slaan we daar de musea over. Wel bekijken we een aantal kerken die ze hier in elke plaats in overvloed hebben. Ook in de plaatsen waar ik al over geschreven heb, zien we heel veel (Orthodoxe) kerken. De meeste zijn van binnen rijk voorzien van fresco's en iconen en van buiten hebben ze de kenmerkende ui-vormige koepels op de torens. Sommige zijn goudkleurig, andere blauw of groen en andere zijn in een kleurige fantasie bewerkt.
Trots van Vladimir is de Gouden Poort die wit is met een gouden koepel. De poort is deels als pronkstuk en deels als verdedigingstoren gebouwd. Alhoewel het een echte poort is, rijdt al het verkeer er nu omheen.

Vanuit Vladimir rijden we in een uurtje naar Suzdal waar we twee volle dagen hebben voor we naar Moskou doorreizen. Suzdal is een lieflijk stadje met een landelijke atmosfeer. Toch is er iets mis in Suzdal. Als we aankomen kondigt Claire aan dat ze de 'dorms' (slaapzalen) gaat regelen. We vinden veel dingen goed qua slapen en kamperen, maar slaapzalen zijn we echt ontgroeid. Bovendien zijn er gescheiden mannen- en vrouwenslaapzalen, en we gaan echt niet drie nachten apart slapen. Waarom heeft Claire dit niet van te voren aangekondigd? Je kan toch op je klompen aanvoelen dat de stellen dit niet waarderen. En per slot hebben we drie echte en twee nepstellen (Joost en Ada, die na de reis elk al hun eigen verdere plannen hebben in Amerika en Engeland en onze chauffeur die gevallen is op Anna van de groep). Waarom chauffeurs altijd op van die zeurende, nietsdoende en klagerige types vallen, is ons een raadsel, maar we hebben het al bij teveel reizen zien gebeuren om nog toeval te kunnen zijn.

Het huis van Vayla.

We zijn inmiddels in Moskou en hebben hier onze eerste dag doorgebracht. We zijn nu net thuis (half elf), maar in het hotel is internet, dus kunnen we mooi nog even de mail die we in de regen in Suzdal begonnen zijn afmaken.
De tweede dag in Suzdal is het weer een heel stuk vriendelijker. Het zonnetje schijnt en de lucht is strakblauw. We gaan naar het St. Euthymus-klooster, in de 14e eeuw gesticht en groot geworden in de 16e en 17e eeuw door bemoeienis van Vasily III, Iwan de Verschrikkelijke en Pozharsky. Met Pozharsky (1578-1642) zijn we niet zo bekend, maar we komen zijn naam veelvuldig tegen. Hij schijnt erg dapper geweest te zijn in de strijd tegen de Poolse invasie van Moskou. Het klooster heeft niet alleen prachtige kerken en gebouwen met een kloostertuin, maar in veel gebouwen zijn tentoonstellingen. Er is een Pozharzky museum, een afdeling over restauratie van schilderijen en meubels, een iconen- en een boekententoonstelling en nog drie andere musea. Het allermooiste vinden we in de kathedraal die luistert naar de naam 'Cathedral of the Transfiguration of the Saviour'. De kerk heeft een geweldige galm. Vijf mannen komen er om (te kort) te zingen. Met zijn vijven zingen ze kristalhelder en zo zuiver, terwijl het klinkt of er een heel koor zingt. Als we de kathedraal verlaten, zijn wij twee CD's en de vijf mannen een buidel roebels rijker.

Ook 's avonds is er muziek. We hadden al gehoord van het festival vanwege de volle hotels, maar 's avonds is de parade. De Parade bestaat uit een optocht van volksmuziekgroepen uit verschillende landen. In totaal schatten we dat er zo'n 15 landen zijn met een zeer diverse samenstelling. We hebben onthouden: Moldavië, Slovenië, Slowakije, Roemenië, Spanje, India (Punjab), Albanië en Nigeria (en natuurlijk Russen uit verschillende streken). Van de Sloveniërs horen we dat er een uur na de parade een concert van een uur is in de 'Courthall'. Die schijnt drie bushaltes verderop te zijn.
Met af en toe de vraag 'Musica, folcloristica, festival?' vinden we de muziek die dan net op een groot buitenterrein met een openlucht podium bezig is. We zien volksdansen en volksmuziek uit bijna alle deelnemende landen. Het geheel wordt door een soort Jos Brink en een forsgebouwde vrouwelijke collega aan elkaar gepraat, maar daarvan ontgaat ons veel. Maar het geheel is een leuke verrassing.

Na afloop om kwart voor 9 willen we weer teruglopen naar huis. Het is flink afgekoeld en we zijn niet gekleed op een onverwachts openluchtconcert. Daar is geen sprake van. De bewaker stuurt ons terug: niets naar huis, we moeten naar het 'spektakel'. Geen idee waar we heen gaan, maar de man duldt geen tegenspraak. We mogen alleen EEN kant op: Spektakel.
Het spektakel laat zich moeilijk beschrijven, mogelijk omdat we de verhaallijn gemist hebben. Ik probeer een samenvatting.
Het spektakel vindt plaats op een groot grasveld dat aan twee kanten oploopt en van het publiek gescheiden is door een gracht. Het hele spektakel door wordt er veel met lichteffecten gewerkt (soms recht het publiek in) en er is luide muziek en andere geluidseffecten om de sfeer van het spektakel te begeleiden.
Het begint met zweverige meisjes in witte nachtjaponjurken die lieftallige dingen doen met witte lakens en kaarsjes. Daarna komen er mannen die stoere dingen doen en twee paarden die eigenlijk geen rol hebben en zo verstandig zijn om rustig te gaan grazen. De mannen steken een kampvuur aan en gaan even later slapen. Dan komen de witte vrouwen (geesten) op en er ontstaat een verwarrend geheel van elkaar achterna zittende mannen en vrouwen. Gelukkig loopt het goed af en dansen ze samen om het vuur. Wij denken dat dat het einde is, wat we gezien de kou wel goed vinden.
Fout! Het verhaal gaat door. Er komen nu drie vrouwen in een bootje langs die samen met de andere witte geestvrouwen na veel gedoe een man gevangen nemen in een visnet. De man gaat mee in het bootje. Er wordt nog een hele tijd ingetogen gelopen en gedaan met fakkels en dan is het verhaal uit.

Mocht iemand in deze beschrijving een bekende roman of het libretto van een beroemde opera herkennen houden we ons aanbevolen.
Na het spektakel gaan Jos Brink en de dikke vrouw weer verder. Aangezien het tegen 10-en is en we behoorlijk koud zijn, sluiten we ons avondje cultuur af. De bewaker maakt deze keer gelukkig geen bezwaar.

De volgende dag nemen we al vroeg afscheid van onze hartelijke gastvrouw. Lyn en ik krijgen allebei dikke zoenen en we komen niet weg zonder een zak appels uit de eigen tuin. We vertrekken uit Suzdal richting Moskou.

Moskou

In Moskou zitten we in een hotel buiten de centrumring en we moeten met bus en metro naar het centrum. De metro rijdt hier vreselijk hard. Je hebt het idee dat je in de achtbaan zit, alhoewel ik moet toegeven dat de loops en schroeven tot nu toe nog ontbreken. Niemand kijkt ongerust, dus het zal wel zo horen.

Volgende keer horen jullie meer over Moskou zelf, voor nu iedereen de groetjes en mail ons vooral.